Bedenkingen na vijf jaar…

Tijd voor een update van de blog. Die is ondertussen al 5 jaar oud. Een evaluatie dringt zich op.

Vijf jaar geleden emigreerde ik vol enthousiasme naar een nieuw land: alles was nieuw en veelbelovend. Ik was een beetje uitgekeken op België en ik keek vol verwachting uit naar het nieuwe land, waar veel dingen zoveel beter waren. Wat is daarvan overgebleven?

Eerst en vooral de belangrijkste reden voor de emigratie: mijn liefde voor Barbro. Wel, die is er nog steeds en die is ondertussen alleen maar gegroeid en verdiept. We hebben samen zoveel dingen gedaan. Dat is zo vanzelfsprekend en we zouden niets anders willen. Maar die liefde zouden we eigenlijk ook kunnen beleven ergens anders, in totaal andere omstandigheden.

Het feit dat Barbro in Zweden woonde speelde natuurlijk ook een rol: in veel artikels komen de Scandinavische landen naar voor als voorbeeldlanden, waar alles zo goed geregeld is en waar het zoveel beter is.

En ik weet, na vijf jaar, dat dat dikwijls ook zo is, maar dat niet alles wat blinkt, goud is. Wat is dat, een plaats waar het goed is om te leven? Wat goed is voor de ene is slecht voor de andere.

Het klimaat bijvoorbeeld: daar hou je van of niet. Het is hier heel rustig, zeker in het noorden: dat is sowieso de grootste troef. Het is zelfs voor de rijkste mensen in België onmogelijk te wonen zoals wij wonen: een groot stuk land aan zee met een eigen steiger kan je daar niet kopen. Dat is er gewoon niet!

Ik zou nog moeilijk kunnen aarden in België, alleen al omwille van de verkeersdrukte. Ik word gewoon gek als ik in België moet rijden: overal files, de hele dag door. Het lawaai, de vervuiling. Daar kan je niet omheen. Toen ik jong was telde België 9 miljoen inwoners. Nu zijn dat er 11,5 miljoen. Maar toen waren er 2,5 miljoen voertuigen op de weg. Nu meer dan 7 miljoen! Wat wil je? Er moet dringend iets gebeuren.

Maar een zeer kleine bevolkingsdichtheid heeft ook zijn nadelen: het cultureel aanbod is veel kleiner. Er is veel minder te doen. Als je wat uitgekeken bent op de marktjes met lokale producten en textiel blijft er niet veel meer over. We moeten al anderhalf uur rijden naar Umeå om af en toe een kwaliteitsconcert bij te wonen. Maar voor grote evenementen moet je naar Stockholm: 530 km ver. Het is dan ook heel goed te begrijpen dat jonge mensen wegtrekken naar de grote steden.

Het is hier een paradijs voor natuurwandelingen, rust, schoonheid. Hier kan je nog slapen met je deur open. En dat is voor mij meestal genoeg. Op mijn leeftijd vraag je niet meer naar flitsende, nieuwe sensaties.

En de periodes die ik in België doorbreng geniet ik volop van de dingen die ik hier moet missen. Ik kan dus genieten van het beste van twee werelden.

Er is zoveel meer. De mensen zijn hier zeer vriendelijk en behulpzaam. Maar ze houden ook afstand. Het is zeer moeilijk zich als nieuweling in te passen in een gemeenschap. Contacten en kennissen genoeg, maar echte vrienden kan je hier heel moeilijk maken. Cafés en terrassen, waar je met vrienden kunt blijven hangen zijn hier dun gezaaid. De meeste mensen gaan na een evenement recht naar huis. Daar is het ook zoveel goedkoper, zeker de alcohol!

Nog zoiets: het Scandinavisch model. Daar komt men in België geregeld mee op de proppen. Want hier is de maatschappij zoveel beter geregeld. Maar als men hier een aantal jaren woont kan men vergelijken. En dan ziet men ook de nadelen.

De ziekenzorg bijvoorbeeld: met een maximumfactuur voor doktersbezoek en medicijnen en zeer lage kosten voor ziekenhuisverblijf is gezondheidszorg toegankelijk voor iedereen. Maar de (soms schandalig) lange wachttijden en de verre verplaatsingen moet men er ook bijnemen.

Het is hier een paradijs voor kinderen en hun ouders: schoolmaaltijden en schoolvervoer zijn gratis. Beide ouders hebben recht op heel veel zwangerschapsverlof. Bij ziekte van een kind kan één van de ouders gemakkelijk thuis blijven van het werk. Dat kost toch handenvol geld? Natuurlijk! En dat komt van de ouderen. De meeste pensioenen zijn hier zeer laag. Ouderen moeten hier dikwijls moeite doen om de eindjes aan elkaar te knopen. Gelukkig is de gezondheidszorg zo goedkoop!

Het onderwijssysteem zou hier ook een voorbeeld zijn voor andere landen: leerlingen spreken leerkrachten aan met de voornaam. Er is heel veel teamwerk. Iedere leerling heeft zijn rechten en krijgt alle kansen tot zelfontplooiing. Er wordt meestal niet bij verteld dat er weinig structuur is, dat het kennispeil van veel leerlingen bedroevend laag is, dat leerkrachten weinig autoriteit hebben en dikwijls de speelbal zijn van ouders en onbekwame ambtenaren. Bovendien zijn er veel te weinig leerkrachten en worden vervangingslessen dikwijls gegeven door mensen, die niet de juiste bekwaamheidsbewijzen hebben. Ook in Zweden werden leerkrachten dikwijls beschouwd als profiteurs met heel veel vakantie en weinig werkuren. Nu blijven leerkrachten meer dan vijvenveertig uren per week op school om te compenseren voor de schoolvakanties, zodat ze officieel evenveel uren presteren als andere werknemers. Maar daardoor hebben ze ook het recht gekregen vakantie te nemen in het midden van het schooljaar als ze dat willen…

Ik zou kunnen doorgaan met vergelijken, maar dat zou mij te ver voeren.

Wat is dan het antwoord op de vraag, die ik in het begin stelde?

Ik woon hier nog steeds heel graag en ik ben er van overtuigd dat dit één van de beste plaatsen en landen is om te wonen. Zeker voor oudere mensen, die op zoek zijn naar rust en kalmte, is het hier heerlijk wonen. De bezoeken aan België gebruik ik om uitbundig te genieten van de dingen die ik hier moet missen.

Het is nog steeds hard dat ik de kinderen en kleinkinderen zo weinig zie, maar daar kan ik iets aan doen. Ik hoor steeds minder van vroegere vrienden. Uit het oog, uit het hart. Zo is het nu eenmaal. Dat is soms hard, maar het is een realiteit.

Ik begon deze blog te schrijven om mijn vrienden te betrekken bij mijn emigratie. Het is ook een soort dagboek. En het was ook de bedoeling mensen, die spelen met het idee te emigreren naar Zweden, een beetje te helpen. Ondertussen heb ik de meeste dingen gezegd, die ik wou zeggen. Ik wil niet in herhaling vervallen.

Daarom is het stilaan tijd deze blog te laten uitdoven. Het blijft een informatiebron voor toekomstige emigranten of voor mensen, die gewoon willen weten hoe het is hier te wonen. Dat betekent niet dat ik nooit meer iets zal schrijven. Maar momenteel heb ik daar geen behoefte meer aan. Ik ben altijd bereid te antwoorden op jullie vragen. Mijn e-mailadres vinden jullie bij het artikel “Wie ben ik?”

We zien wel wat de toekomst brengt…

Advertenties

Daklawine

Gisterenavond schudde het ganse huis op zijn grondvesten. Het was niet de eerste winter dat dit gebeurde. We wisten dus wat het was: geen aardbeving, maar een sneeuwlawine, die van het dak naar beneden kwam.

Het zat er aan te komen: sedert half december hebben we geen positieve temperaturen meer gehad (dat is gedurende 3 maanden!), maar sinds 18 maart is het aan het dooien. En dan kan je zoiets verwachten.

Als je net passeert en je krijgt zo’n dik pak sneeuw over je heen, dan kan dat hard aankomen. We zijn er ook altijd op voorbereid als we sneeuw ruimen. Als we de lawine horen vertrekken weten we op ieder moment waar we naartoe moeten springen.

Maar deze keer was het echt schrikken toen we buiten keken: want dit was iets anders. Er lag heel veel sneeuw op het dak en het was heel koud de voorbije maanden. De onderste laag wordt door haar gewicht tegen het dak gedrukt en smelt onderaan door de warmte, die door het dak ontsnapt. Maar ze vriest ook weer vast als het iets kouder wordt. Het resultaat was dat de onderste laag bestond uit grote platen zuiver ijs van een paar vierkante meter, tien centimeter dik. Als dat met een flinke vaart naar beneden komt op het moment dat je daar voorbij komt, kan dat dodelijk zijn!

Je moet zo snel mogelijk het pad weer vrijmaken voor alles weer vastvriest. Want dan is dat onbegonnen werk.

Het grote gewicht van die schuivende sneeuw- en ijsmassa rukt de dakpannen kapot, die nog vastgevroren zijn. Dat wordt dus reparatiewerk tijdens de lente.

Toen we deze morgen opstonden zagen we dat de natuur besloten had dat de vrijgekomen plaats op het dak best ingenomen kon worden door een verse sneeuwlaag…

En het vriest ook weer stevig.

Ik ben eens benieuwd hoe lang het gaat duren alvorens de laatste sneeuw weggesmolten is dit jaar!

Sneeuw in Skuleskogen

Een stevig hogedrukgebied zorgt nog steeds voor prachtig, koud winterweer, ideaal voor wandelingen. We waren nieuwsgierig hoeveel sneeuw er lag in Skuleskogen. Dat is een natuurgebied van bijna 24 km², juist ten zuiden van waar we wonen.

Tijdens de zomer kan je er prachtige, lange wandelingen maken en gratis overnachten in één van de hutten, die ter beschikking staan van de natuurliefhebbers. Een heerlijke plaats. Later schrijf ik er wel eens meer over. Maar tijdens de winter, vooral als er veel sneeuw ligt, is het niet zo gemakkelijk zich te verplaatsen in de bossen. Sneeuwschoenen zijn dan onontbeerlijk.

Er zijn drie plaatsen waar je het park kan bereiken. Ze beschikken over een houten constructie met informatiepanelen, een barbecueplaats en een parkeerplaats. We kozen voor Entré väst (de westelijke ingang)). Daar is ook een aangelegd pad van 600 meter lang met een houten wandelpad met relingen. Ideaal voor rolstoelgebruikers, althans tijdens de zomer. Het eindigt in een platform met een prachtig zicht over het park.

Hier zijn enkele beelden, die een idee geven hoe het park er tijdens de zomermaanden uitziet, zodat je kan vergelijken.

Gelukkig is de sneeuw geruimd op de toegangsweg naar de ingang. We parkeerden langs de weg, waar we vermoedden dat de ingang zich bevond. Van een parking was niet veel te zien.

De sneeuwmuren belemmerden het zicht volledig.

Onze eerste hindernis was dus het overwinnen van de vier meter hoge muren.

Pas dan konden we de ingang zien. De weg ernaar toe was volledig verdwenen onder de sneeuw. Ook de reling zat diep onder de sneeuw. Hier en daar konden we zien dat we eigenlijk twee en een halve meter boven het pad liepen.

Het was ook niet gemakkelijk de informatieborden te lezen… 😉

De wandeling voerde ons door prachtige sneeuwlandschappen.

Aan het einde van de weg dronken we onze koffie, terwijl we genoten van het prachtige uitzicht. Daar was een metershoge sneeuwhoop boven op het platform met de relingen.

Het is weer vårvinter!

In februari, maart, worden de dagen weer langer. Dan komen de mooie dagen van vårvinter (lentewinter): er ligt een dik pak sneeuw, de luchttemperaturen liggen enkele graden onder nul, maar als de zon schijnt voelt het heerlijk warm aan. Overdag smelt de bovenste sneeuwlaag gedeeltelijk, ’s nachts vriest ze terug vast als een harde korst (skare), zodat je er, zeker met sneeuwschoenen, gewoon bovenop kunt lopen.

Deze keer hebben we eindelijk weer eens een normale winter: er ligt enorm veel sneeuw en de temperaturen zijn niet al te dikwijls boven nul graden uit gekomen. De laatste twee en een halve maand, sedert nieuwjaar, zijn de temperatuur niet meer boven het nulpunt gestegen. IJsdagen noemt men dat in België.  Met uitschieters tot tegen -30° C en veel sneeuwdagen. Op de zwaarste sneeuwdag hebben we op 24 uur tijd de sneeuwruimer vijf keer gebruikt om de oprit sneeuwvrij te houden.

We hopen dat de dooi geleidelijk komt en niet met hevige stortregens. Want dan zou er wel eens wateroverlast kunnen komen.

Gisteren was het zo’n prachtige dag. En dan nog op een zondag: dan moet je er op uit. We reden naar een parkingplaats bij de Västeralnö Fäbodar aan de voet van de Rutberg. Dat is een plateau, ongeveer 340 m hoog, met vele kilometers langlaufsporen.

Fäbodar zijn uniek voor Noorwegen en Zweden: ze bestaan uit groepen lage huisjes nabij de weidegronden. Tijdens de zomer werden ze bewoond door groepen vrouwen, die het vee molken, boter en kaas maakten en roofdieren weg hielden van de dieren. Een heerlijke tijd: ze moesten weliswaar hard werken, maar ze konden hun eigen leven regelen daar, samen met andere vrouwen.

Vandaar vertrokken wij voor een wandeling van 7,5 km met de sneeuwschoenen naar Rutbergshotellet en terug. Dat is absoluut geen hotel, maar een grote hut, waar je beschutting kunt zoeken tijdens gure dagen. Bij mooi weer is het een ontmoetingsplaats, waar je je picknick opeet.

Dikke pakken sneeuw daar. Dat zagen we al aan het welkomstbord. De sneeuwmeter iets verderop gaf de dikte aan (in dm). Dat zal vandaag al 1,5 m geworden zijn, want het sneeuwt alweer de ganse dag.

 

We trokken ook over Stormyran: oogverblindend, zo’n grote sneeuwvlakte. Een myr is eigenlijk een moeras. De plantengroei in een ondiep meer zorgt voor veenvorming, zodat na een aantal eeuwen het meer verandert in een moerasvlakte. In een volgende fase beginnen op de droogste plaatsen boompjes te groeien. Een heel oud myr herken je alleen doordat het een volledig plat stuk bos geworden is.

Tijdens de zomer is een myr moeilijk toegankelijk, maar je moet er wel zijn om het goud van het bos te oogsten. Daarmee bedoelt men soms de gele cantharellen (Hanenkammen), maar hier heb ik het over de Hjortronbessen (kruipbraam).

Met de sneeuwschoenen loop je dan meestal tussen de skisporen, want die mag je natuurlijk niet verstoren. En het is genieten van de eerste tot de laatste minuut!

Een week later…

Een week na mijn vorige post zag het er helemaal anders uit. De meeste sneeuw was weggesmolten en de weg lag er gevaarlijk glad bij. Iets trager rijden dus, zelfs met spijkerbanden.

Toch levert ook dit mooie plaatjes op. Door de overvloedige regenval en de stevige wind was zelfs het meeste ijs op zee verdwenen.

Toch nog iets te vroeg om de steiger opnieuw op te bouwen.

Maar ondertussen is er weer een pak sneeuw bijgevallen: meer dan een halve meter. Op sommige plaatsen ligt de sneeuw nog dikker door de windophoping. Waarschijnlijk ligt er nu voldoende sneeuw om een wit landschap te hebben tot begin april of later. En dan spreek ik nog niet over de sneeuw die er nog bij zal vallen gedurende die periode!

En de zee? Die is weer dichtgevroren en wit besneeuwd . Veilig genoeg om op te wandelen. Op een halve meter ijs kan zelfs een tank rondrijden!

Winter wonderland

Eind november, begin december (en soms vroeger of later) maakt de duisternis plaats voor het licht. Als de eerste sneeuw valt, licht alles op en iedereen voelt zich beter.

November is de minst aangename maand hier: de dagen zijn kort, het is vochtig en duister. Als je met de wagen rijdt is het alsof het licht van de koplampen door de omgeving opgeslorpt wordt.

Maar met de eerste sneeuw verdwijnen de zwarte gedachten en haalt iedereen opgelucht adem: dan is het tijd om van alle uren, dat het licht is, gebruik te maken om heerlijke wandelingen te maken.

Maar, zoals ik al vroeger schreef, verandert ook hier het klimaat. Ik herinner mij uit mijn jeugd dat het dikwijls gebeurde dat de bloemen op de graven in België begin november bevroren. Hoe dikwijls gebeurt dat nu nog?

Hier bleef de sneeuw vroeger gewoonlijk liggen vanaf eind november. Bij aanvoer van warme lucht uit het zuiden steeg de temperatuur tijdelijk hoogstens tot iets onder het vriespunt. Tegenwoordig ligt die temperatuur enkele graden hoger, zodat de sneeuw regelmatig geheel of gedeeltelijk afsmelt tijdens de winter. Het zeewater is warmer en het warmt de lucht meer op. Dit effect is uiteraard groter hier aan de kust. Bovendien is de aangevoerde oceaanlucht op grote hoogte ook warmer, zodat er dikwijls in plaats van sneeuw, regen gevormd wordt.

Het resultaat hiervan is dat koude periodes met een pak sneeuw plots afwisselen met periodes van dooi met regen. Als die regen onderkoeld is krijgen we ijzel. Maar sowieso begint het op een bepaald moment toch weer te vriezen. De sneeuwpap wordt steenhard en wordt spiegelglad. Dan moeten we zand strooien om de auto de helling naar de straat op te krijgen. Gelukkig stelt de gemeente hier gratis zand ter beschikking, dat we kunnen ophalen met emmers. Maar dit is allemaal niet zo plezant.

De opwarming van het klimaat wordt stilaan een onweerlegbaar feit.

Een goed voorbeeld hiervan is deze week. Vorig weekend had het pas gesneeuwd (de eerste lading van november was al vroeger afgesmolten) en de wereld zag er ongelooflijk mooi uit. We namen de gelegenheid te baat om een prachtige wandeling in de buurt te maken met de sneeuwschoenen. Voor je het weet loop je in een onbetreden sprookjeslandschap. Geniet mee!

Door het grote gewicht van de sneeuw hangen de bomen helemaal door!

Als de schemering komt krijgen we het fameuze “blauwe uur”. Alles wordt blauw. Dat zie je heel duidelijk op volgende (onbewerkte) foto.

Maar dit weekend heeft de dooi weer toegeslagen met veel regen, met alle miserie van dien. Daar schrijf ik volgende keer over.

Emigreren of toch niet?

Het wordt steeds moeilijker onderwerpen te vinden om over te schrijven. Het opzet van deze blog is mijn ervaringen in mijn nieuwe land te beschrijven. Enerzijds als een soort geheugensteuntje voor mezelf, maar ook als een hulp voor mensen die ook met het idee spelen te emigreren naar het noorden van Zweden.

Ik heb vermeden te persoonlijk te worden. Het is voldoende dat de lezers een algemeen beeld hebben over mijn situatie. Als je té persoonlijk wordt haken de mensen af, dat is normaal. Als je eerlijk bent moet je toegeven dat enkel (sommige) familieleden en enkele heel goede vrienden voldoende interesse hebben om dat te lezen.

Ook schrijf ik zo weinig mogelijk over anderen.

Sowieso is iedere emigratie anders. De redenen om te emigreren zijn verschillend, de verwachtingen ook. Na een emigratie mis je veel mensen en dingen, maar je krijgt ook heel veel in de plaats. Hoe dwingender de redenen voor de verhuis naar het buitenland, des te meer je accepteert in je nieuwe situatie.

Maar er zijn verschillende stadia in het proces.

Het begint met een groeiend verlangen naar het nieuwe land of iemand daar. Tegelijkertijd wordt de situatie in het thuisland meer en meer negatief gezien. De nieuwe bestemming wordt meer en meer geïdealiseerd, van je thuissituatie zie je bijna enkel nog de nadelen.

Of je uiteindelijk de grote stap zet hangt van heel veel omstandigheden af, maar je moet toch beseffen dat je toch een (min of meer) definitieve stap zet. Het kost heel veel energie, tijd en geld om te emigreren. Je wil dat hele proces niet opnieuw doormaken als je na enkele jaren terug wilt keren.

De eerste fase na de verhuis is die van de verliefdheid: alles in je nieuwe land is fantastisch, meestal beter dan in je vaderland. Alles is beter geregeld, de mensen zijn vriendelijker, er is zoveel meer rust, natuur… Dat is voor een deel wel zo, maar er zijn evenveel nadelen. Maar daar ben je totaal blind voor tijdens die fase. Na de verhuis leef je eerst in de wittebroodsweken: je geniet met volle teugen van al die nieuwe dingen, die je miste in België. Maar aan die fase komt langzaam een eind. Je wordt de nieuwe dingen gewoon. Je ziet ze nog wel, maar het overweldigende gevoel ebt weg.

Dan komt de tweede fase: je komt terug met beide benen op de grond. Je begint te zien wat je had in België, meestal dingen die je toen als vanzelfsprekend beschouwde. En je begint te vergelijken. Dat is een gevaarlijke fase, want nu kan je de vroegere situatie beginnen idealiseren, waardoor je spijt krijgt van je beslissing. Wij mensen zitten nu eenmaal zo in elkaar. Daarom is het zo belangrijk dat je de tijd neemt vooraleer je beslist te gaan emigreren. Je kan langere perioden in het nieuwe land verblijven, in alle seizoenen, zonder al je bruggen achter je te verbranden. Ik ben er van overtuigd dat de meeste mensen zich het beste voelen als ze blijven wonen in hun vaderland, maar met een vaste stek in het nieuwe land. Daar kunnen ze dan naartoe als het verlangen te groot wordt. Maar ik besef natuurlijk wel dat dat zeer moeilijk is voor veel mensen, vooral als ze jonge kinderen hebben. Voor het geld hoef je het niet te laten: voor zo’n 30000 € koop je hier al een volledig ingericht huis.

Het is ideaal als je een nieuw evenwicht kan vinden in je nieuwe situatie, want dan komt de derde fase naderbij: die van de aanvaarding. Je nieuwe wortels beginnen te groeien, je zit vast in je nieuwe situatie en je hebt er vrede mee.

Hoe zit het nu met mij persoonlijk?

Wel, de eerste fase ben ik al een tijdje voorbij, maar gelukkig had ik dat voorzien. Ik was dus min of meer voorbereid op de tweede. Of ik de derde fase ooit zal bereiken weet ik niet. Maar daar lig ik niet wakker van. Veel hangt natuurlijk af van Barbro. Ik ben erg gelukkig met haar, en dat brengt veel vreugde in mijn leven. Maar er kan natuurlijk veel gebeuren. We naderen de 65 jaar en we worden er niet jonger op. Maar de fantastische jaren, die we samen al beleefd hebben, nemen ze ons niet meer af.

Hoe kijk ik naar Zweden, mijn nieuwe thuisland? Iedereen kent de clichés. Sommige kloppen echt wel, andere minder.

Misschien maak ik best een lijstje, waarin ik beide landen tegen elkaar afweeg. Je zult zien dat er ook veel redenen zijn om in België te blijven!

In België zijn er veel te veel mensen. Ze lopen elkaar voor de voeten, ze irriteren elkaar, er zijn voortdurend files, er blijft niets meer over van (ongerepte) natuur. Noord-Zweden is acht keer zo groot als België en heeft tien keer minder inwoners! Dat geeft een gemiddelde bevolkingsdichtheid van minder dan 5 inwoners per vierkante km. De hemel voor natuurliefhebbers en eenzaten.

Maar je kunt het ook anders stellen: Noord-Zweden is zeer dunbevolkt. Je kan een natuurwandeling doen zonder ook maar iemand tegen te komen. Daardoor is er daarnaast ook niet veel te doen. Concerten, optredens, cultuur: daarvoor moet je al vijfhonderd km reizen naar Stockholm. Een terrasje doen gaat wel als je houdt van koffie, thee, water of limonade. Een goede pint? Daarvoor moet je naar één van de zeldzame bars in de dichtstbijzijnde stad. Maar dan moet je wel de taxi nemen of een Bob meenemen, want de alcoholwetgeving is zeer streng. Om nog maar te zwijgen over de prijzen van drank…

In Noord-Zweden heb je eindeloze zomerdagen, waarin het nooit donker wordt. Tijdens de winter is het slechts een zestal uur licht, maar binnen is het heel gezellig en als je wil kan je zo gaan skiën, schaatsen of gaan wandelen in de sneeuw. In België regent het altijd.

Of: in Noord-Zweden zit je eindeloos te wachten op de zomer en voor je het weet is het alweer winter. Het is maar met welke bril je het bekijkt.

Het grootste probleem bij emigratie is dat men zijn familie en vrienden moet achterlaten. Het is vooral hard de kinderen en kleinkinderen te moeten missen. Maar de moderne communicatiemiddelen lossen veel op. Zo hoef je niet te vervreemden. Je kan ook eenvoudig naar België reizen. Je wordt met open armen ontvangen door de kinderen, maar ook zij hebben hun leven en moeten werken. Na een paar weken is het dan weer tijd om op te stappen, voor je een deel van het meubilair wordt. Minder rechtstreekse contacten dus, maar veel intenser.

En niet te vergeten: de taal. Je kan nog zo goed je best doen, maar het duurt vele jaren voor je de taal zo goed beheerst dat je echte, diepgaande discussies kan gaan voeren met de mensen. En dat schept ook een afstand.

Voor mij persoonlijk is dit de juiste beslissing, daarvan ben ik nog altijd overtuigd. Ik heb mij aangepast aan een heel andere manier van leven. Ik heb veel moeten achterlaten, maar ik heb ook heel veel in de plaats gekregen. In deze fase van mijn leven zint deze manier van leven mij heel erg!