Een grappige bezoeker

Deze morgen was onze vaste bezoeker weer op het appel. Het is een eekhoorn. Hij heeft zijn uiterlijk helemaal mee en zijn snelle, schichtige bewegingen maken hem zelfs een beetje grappig. Hij heeft het gezicht van een koala en hij lijkt ook een beetje op een kangoeroe en een stokstaartje.

Maar deze keer vertoonde hij een nieuw talent: zijn graafkunsten.

Hij komt regelmatig zonnebloempitten eten onder de voederbuis voor de vogels.

De vogels laten veel zaden vallen, waardoor er een laag pitten ontstaat onder de buis. Maar doordat het deze nacht gesneeuwd heeft was de verse laag niet zo dik. Onze eekhoorn ontdekte door te graven dat er een dertigtal cm diep een dikke laag zaadjes lag. Hij groef een gat, waardoor hij op bepaalde momenten helemaal onder de sneeuw verdween.

En als een duivel uit een doosje:

Het is toch een beetje koud daar…

 

 

Sneeuwkunst

Vorig weekend was het prachtig weer: niet té koud (-10°C) en er lag een verse sneeuwlaag van ongeveer 10 cm op de bevroren zee.  Het is plezant lange tochten te maken op die ijsvlakte. De baai is ongeveer 900 m breed en 8 km lang. Groot genoeg dus.

Maar we hielden ons een namiddag bezig met sneeuwkunst: het was de eerste keer, dus namen we een eenvoudig onderwerp: een sneeuwbloem, vooral samengesteld uit overlappende cirkels. Of, zoals dat tegenwoordig genoemd wordt: een installatie.

We namen een lange stok en een lang touw mee. We gingen 200 m het ijs op en stapten daar met de sneeuwschoenen een cirkel af. En die gebruikten we om nog meer cirkels uit te zetten.

Dan “kleurden” we bepaalde vlakken in, zodat we een soort reusachtige sneeuwbloem kregen.

De bloem had zelfs blaadjes:

Een mooi zicht vanuit de keuken. Gelukkig wonen we ongeveer 12 m boven de zeespiegel, zodat we ons werk konden bekijken van iets hoger. Misschien dringt de aankoop van een drone zich op?

We beleefden alleszins een plezante namiddag in het zonlicht. Door al dat heen en weer stappen kregen we de kans niet om kou te krijgen.

Spijtig genoeg is het nu al een paar dagen aan het dooien, zodat al de sneeuw op het ijs gesmolten is. Van de sneeuwbloem is niets meer te zien…

Hoeveel kost gezondheidszorg in Zweden?

Zweden is een modern, hoogontwikkeld Westers land. De geneeskunde staat op een zeer hoog peil, zoals in België. Maar toch heb ik zware bedenkingen bij de beschikbaarheid van de medische hulp, vooral in het dunbevolkte noorden. Maar daar wil ik het deze keer niet over hebben. Wel over de kosten voor de patiënt.

Die kosten zijn voor mij als EU onderdaan dezelfde als voor andere inwoners in Zweden, ook al sta ik als gepensioneerde ingeschreven bij een Belgisch ziekenfonds. Ik reken voor het gemak alle bedragen om naar euro.

De kost voor de patiënt bij een ziekenhuisverblijf is minder dan 10 € per dag, alles inbegrepen. Men gaat ervan uit dat je bij een opname (dat gebeurt niet zomaar) recht hebt op de volle solidariteit van je gezonde landgenoten.

Huisdokters bestaan hier (bijna) niet. Voor een doktersbezoek bel je naar de Vårdcentral (een medisch centrum) om een afspraak te maken. Een hoogopgeleide verpleegkundige evalueert je probleem en maakt voor jou een afspraak met een geschikte dokter of verpleegkundige (die hebben hier meer bevoegdheden dan in België; ze kunnen bijvoorbeeld bepaalde geneesmiddelen voorschrijven). De netto kosten voor zo’n bezoek zijn behoorlijk hoog (behalve voor jongeren en hoogbejaarden): van 10 tot meer dan 20 € voor een specialist.

Maar er is een maximumfactuur: bij je eerste bezoek krijg je een kaartje, waarop de betaalde dokterskosten bijgehouden worden.  Vanaf een totaal van 115 € (te rekenen vanaf het eerste bezoek tot 12 maand nadien) krijg je een vrijkaart. Verdere doktersbezoeken zijn dan gratis dat jaar.

Je betaalt ook altijd onmiddellijk nettobedragen aan een centrale kassa. Het ingewikkelde systeem met mutualiteiten, doktersbriefjes en terugbetaling bestaat hier niet. Alles wordt centraal geregeld.

Dit systeem is volgens mij bijzonder slim bedacht. Iemand, die een vijftal doktersbezoeken of minder per jaar aflegt, betaalt relatief veel daarvoor. Als je daarentegen een zwakke gezondheid hebt, betaal je toch maar 115 € per jaar. Mensen met een goede gezondheid zijn op deze manier solidair met de zwakkeren. Een erfenis van de vele sociaaldemocratische regeringen die Zweden de laatste honderd jaar gehad heeft.

De geneesmiddelendistributie wordt ook centraal geregeld.  De modernisering is hier veel verder gevorderd dan in België, waar je tot een jaar geleden nog een SIS-kaart moest hebben. Ook zonder doktersbriefje kom je niet ver in België.

Hier schrijft de dokter je voorschriften in via zijn computer in een centrale databank. Dan kan je de geneesmiddelen gaan halen in de apotheek. Tot 1 juli 2009 werden alle apotheken beheerd door Apoteket AB, een door de staat gecontroleerd bedrijf. Dat monopolie werd doorbroken: nu zijn er een zestal apotheekgroepen, die streng gecontroleerd worden. Dit systeem is weer een socialistische erfenis met staatsbedrijven. Je kunt lang discussiëren over dit systeem, maar één groot voordeel heeft het zeker: doordat er maar enkele grote spelers zijn is het gemakkelijker om een gezamenlijke strategie te bedenken en de kosten daarvan op te hoesten. In België zijn nog veel privé-apotheken, die snelle modernisering in de weg staan omdat ze noch het kapitaal en/of de wil hebben het systeem te veranderen.

Je gaat naar een apotheek naar keuze. Na legitimering met je personnummer (nationaal nummer) en je rijbewijs (dat hier geldt als identiteitskaart) logt de apotheker in op je voorschriftenlijst. Je kiest wat je wil hebben en je lijst wordt automatisch aangepast. Ook krijg je automatisch een voorstel het goedkoper generisch middel te nemen. Je betaalt met de bankkaart (in Zweden betaalt bijna iedereen bijna overal met de bankkaart – je hebt eigenlijk geen cash nodig!).

En het kan nog eenvoudiger: je logt thuis in op de computer van de apotheekgroep, waar de apotheek die je wil bezoeken toe behoort. Dat kan je doen met een mobiel bankID of via dezelfde inlogmethode die je gebruikt om in te loggen bij je bank. Dan krijg je je voorschriftenlijst, je kiest wat je wil ophalen, en je betaalt online. Kort nadien krijg je een berichtje dat je geneesmiddelen kunnen afgehaald worden.

Wat de kosten betreft: hier geldt weer een maximumfactuur van 230 €. Maar het systeem werkt helemaal anders. Tot 115 € betaal je de volle prijs. Op een volgende schijf betaal je 50%, op de volgende 25%, dan 10%. Van zodra je in totaal 230 € bereikt krijg je een vrijkaart voor de rest van het jaar. Dit systeem geldt voor de meeste geneesmiddelen op voorschrift. Al die prijzen en kortingen worden ook automatisch toegepast. De apotheker laat je de som betalen die door het centraal systeem berekend wordt.

Ook dit systeem steunt op solidariteit met de zwakkeren. Tegelijkertijd schrikken de hoge beginkosten de mensen wat af. Dit houdt het ondoordacht gebruik van geneesmiddelen wat binnen de perken.

Naar huis dwars door Lapland

Het werd stilaan tijd om terug te keren.

We hadden de ferry geboekt van Moskenes naar Bodø. Daarvoor moesten we enkele kilometers terugrijden. De boot vaart de afstand van 120 km in drie en een kwart uur.

Met spijt zagen we de archipel steeds kleiner worden.

In het zuiden liggen nog enkele losse eilanden. Tussen Mosken en het grootste, Værøy, ligt de beroemde Maalstroom. Volgens de boeken van Jules Verne en Edgar Allan Poe is het een reusachtige draaikolk, die zelfs grote schepen de diepte in kan sleuren. Hij wordt zelfs al vermeld in de Edda!
In werkelijkheid gaat het om getijdenstromen, die inderdaad al eens draaikolken kunnen veroorzaken. Maar die zijn veel te klein om moderne schepen te kunnen verontrusten.

Het is wel een feit dat de visgronden hier zeer rijk zijn. Grote scholen vis worden aangetrokken door de stromingen. Het is dan ook een geliefde bestemming voor amateurvissers.

Voorbij Bodø reden we het binnenland in, over de pas door de bergen. Al snel reden we Zweden binnen. De bergen worden steeds lager, het landschap wordt steeds weidser. Hier voel je hoe weinig mensen hier wonen. Je kan tientallen kilometer rijden zonder ook maar één huis of andere wagen tegen te komen. Dat is niet zo verwonderlijk als je weet dat Arjeplog de dunst bevolkte gemeente van Zweden is. Om je een idee te geven: Arjeplog is half zo groot als België en heeft minder dan 3000 inwoners!

De gemeente ligt tussen grote meren, meer dan 8000! En al dat water is drinkwater.

Je kunt er tijdens de zomer heel goedkoop een hotelkamer boeken. Eigenlijk zijn de kamers kleine appartementen, mét ingerichte keuken. Want tijdens de winter is hier heel wat te doen: hier is namelijk een heel belangrijk testcentrum voor auto’s. Die worden tijdens de arctische winters in extreme omstandigheden getest op de reusachtige bevroren meren. Al die testpiloten, ingenieurs en hun entourage komen hier tijdens de winter gedurende verschillende weken logeren en hebben dus accommodatie nodig.

’s Zomers kan je wandelingen maken in een schitterende omgeving. We namen dan ook de gelegenheid te baat om een dagwandeling te maken tussen de waterpartijen.

Je vindt er veel overblijfselen uit de steentijd: kampementen en fångstgropar. Dat zijn putten, die men groef om elanden in de val te lokken.

Ook het zilvermuseum in Arjeplog is zeker een bezoek waard. Je vindt er heel veel staaltjes van Samische zilversmeedkunst.

Later op de dag reden wij verder naar Lycksele, dat zichzelf de hoofdstad van Zweeds Lapland noemt. Daar brachten we een bezoekje aan Barbro’s jongste zoon, alvorens de laatste etappe (drie uur rijden) naar huis aan te vatten.

Naar het einde van de weg

Na ons verblijf in Henningsvær reden we verder naar het rustige vissersstadje Ballstad. Het ligt op een eilandje, ongestoord door doorgaand verkeer. Daar ondervonden we nog maar eens dat het leven op de Lofoten gewoon doorgaat, toeristen of niet. In de vissersdorpjes zie je echte vissers, vissersboten, droogdokken en visverwerkende bedrijfjes. Toeristen spelen niet de hoofdrol, zij zijn toeschouwers en ze zien hoe het leven echt verloopt boven de poolcirkel. En dat geeft een goed gevoel.

Veel vissers leven in rorbuer. Een rorbu is een vissershuisje met een steiger op hoge palen, waar hun boot aangemeerd ligt. Ze zijn meestal rood geverfd. Een aantal huisjes worden verhuurd aan toeristen. Het is fantastisch verblijven daar: rustig en aan het water. Bovendien hebben ze een keuken, waardoor je de hoge restaurantprijzen kunt vermijden.

In Ballstad logeerden we voor de eerste keer in een rorbu (rechts op de foto).

De volgende dag reden we steeds verder naar het zuiden. Het landschap werd mooier en mooier en de wegen rustiger en rustiger. Want iets verder stopt de weg…

Een viskwekerij aan een fjord tussen de bergen, met heel zuiver water.

Al snel kwamen we via een aantal bruggen en kleine eilandjes in één van de pareltjes van de Lofoten: het stadje Reine. Vanop de brug heb je een goed beeld van Reine en omgeving.

Even verder kom je dan bij het eindpunt van de weg: het stadje Å. Daar verbleven we in een prachtige groep rorbuer: een mooi logement voor onze laatste nacht in de Lofoten en op Noorse bodem.

 

 

 

Zuidwaarts door de Vesterålen en de Lofoten naar Henningsvær

Toen was het tijd om zuidwaarts te reizen. We zouden in drie etappes helemaal tot in het zuiden van de Lofoten rijden. Eén langere en twee kortere. Dat gaf ons de gelegenheid onderweg regelmatig te stoppen en te genieten van het landschap.

Het was mistig en koud ’s morgens, zodat we besloten niet naar Bleik te rijden. Daar is een klif, waar enkele tienduizenden papegaaiduikers leven. We hadden er al enkele gezien tijdens de walvissafari. Grappige vogels, die kleiner zijn dan ik verwacht had.

Het weer werd beter toen we het eiland Andøya doorkruisten. Eerst was het landschap tamelijk vlak en ruig: een slikken- en schorrenlandschap waar de wind vrij spel heeft.

Maar al gauw doemden er meer bergen op in de verte. Je rijdt in een voortdurend wisselend landschap, van eiland naar eiland. Nu eens ligt de zee links, dan weer rechts. Een ruw, onherbergzaam sprookjeslandschap. Maar ongelooflijk mooi! En de wegen zijn verhard en goed te berijden. Dat moet wel, want heel veel toeristen reizen met een kampeerauto.

Meestal is er die wind, die de temperaturen zelfs in de zomer laag houdt. Maar het landschap oefent een vreemde aantrekkingskracht uit. En het weer verandert van minuut tot minuut. Dat zie je op de foto’s, die bijna allemaal op dezelfde dag genomen zijn.

Voorbij Sortland, het regionaal centrum van de Vesterålen, aten wij onze picknick aan het strand. In de verte zie je al hogere bergen opdoemen. Zoals ik al schreef is dat de reden waarom je best van noord naar zuid rijdt: het landschap wordt dan steeds ruwer en indrukwekkender.

We reden door tot Henningsvær, waar we de volgende drie nachten zouden slapen. Het is een prachtige gemeente, gelegen op een aantal eilanden. Je kan er enkel geraken via een lange brug met éénrichtingsverkeer. Dat zie je op deze prachtige foto van Michael Haferkamp. In de verte zie je het vasteland.

De tweede dag deden we een bergwandeling met prachtige panorama’s. De Lofoten doen mij eigenlijk denken aan de Alpen: snij de bergen af op 2000 m hoogte en zet ze in de zee. De arctische flora doet denken aan de bergflora op 2000 m hoogte.

Veerboot naar Andenes – Walvissafari

De volgende etappe voerde ons naar de Vesterålen en de Lofoten. Dat is een grote groep eilanden, waarvan de meeste verbonden zijn door bruggen. Meestal spreekt men alleen van de Lofoten, maar ze vormen één geheel met de Vesterålen, die meest noordelijk liggen. De Lofoten hangen als de staart van een skelet vast aan de Vesterålen.

Als je zelf de eilandengroep wil bezoeken raad ik je aan eerst de Vesterålen te doen en dan de Lofoten. De Vesterålen zijn prachtig, maar niet zo spectaculair als de Lofoten, die indrukwekkender worden naarmate men zuidelijker reist. Met als hoogtepunt het stadje Reine, helemaal in het zuiden.

We reden een eind terug en sloegen af naar het westen in Bardufoss, in de richting van het eiland Senja. Zie het kaartje op mijn vorige bijdrage. Het landschap werd indrukwekkend: fjorden en bergtoppen met scherpe pieken. Zoiets had ik eigenlijk niet verwacht. Ik herinnerde mij uit mijn schoolboeken dat het Scandinavisch gebergte een oud gebergte is. Maar de bergen rijzen steil op uit de zee.

We reden naar Gryllefjord, waar we de ferry naar het noordelijkste punt van de Vesterålen, Andenes, wilden nemen. We waren twee uur voor de afvaart van 15 uur ter plaatse en we gingen in de rij staan. De helft van de voertuigen waren echter reuzencampers en caravans, die heel veel plaats innemen. We zagen de bui al hangen. En inderdaad, wij waren de eerste auto die de boot NIET op kon rijden. Vol…

We besloten de volgende afvaart van 19 uur niet af te wachten. Vier uur wachten is lang. Maar toen we de GPS raadpleegden zagen we het alternatief: 450 km en bijna zeven uur omrijden…

We maakten er het beste van en gingen een wandeling maken in het dorp. Vier uur later reden we eindelijk als eerste (!) de boot op. We genoten van het uitzicht op de zee en de bergen. Iets voor 21 h reden we de kade op in Andenes. Gelukkig was het geboekte hotel niet zo ver, zodat we eindelijk iets konden eten en rusten.

We hadden geen enkel hotel of pension in Noorwegen geboekt. We deden dat telkens online via Booking.com, een paar dagen op voorhand. Dat maakte het niet gemakkelijk, maar aan de andere kant hadden we meer vrijheid om te komen en te vertrekken wanneer we wilden. Een paar keren waren we natuurlijk wel verplicht onze reisroute iets aan te passen of ergens een dag langer te blijven.

We hadden voor de dag nadien een walvissafari geboekt, op zoek naar potvissen. We verzamelden op het noordelijkste punt, bij de vuurtoren, en we kregen een rondleiding in het interessante walvismuseum. Er was zelfs een Nederlandstalige gids! Zo hadden we tenminste een idee wat ons te wachten stond. We kregen te horen dat we nog een paar uur moesten wachten tot de zee wat kalmer zou zijn.

Het bleek niet gemakkelijk walvissen te vinden. Maar de maatschappij garandeert terugbetaling van je ticket als je geen enkele walvis te zien krijgt. Ze beweerden dat ze tot dan toe nog maar één keer onverrichterzake teruggekeerd waren naar de haven.

Met een moderne sonar kunnen ze de walvissen vanop grote afstanden opsporen. Bovendien hebben ze twee boten, die elkaar helpen.

Warme kleren zijn echt wel aan te raden. We zagen heel wat tot op het bot verkleumde toeristen in zomerjasjes op de boot. Gelukkig had de crew een aantal warme skipakken aan boord, die gretig aangenomen werden. Zelfs het spichtige dertienjarige Vlaamse bakvisje, dat stond te rillen als een espenblad, moest tenslotte zwichten en zo’n verschrikkelijk dik makend en lelijk pak aantrekken.

Uiteindelijk zagen we twee potvissen van dichtbij. Ze zijn twintig meter lang, kunnen meer dan een uur onder water blijven en meer dan duizend meter diep duiken. Ze blijven een kwartiertje aan het oppervlak om te rusten. Iedereen wacht dan hét moment van de duik af, het fototoestel in de aanslag. Vooral het moment waarop de reusachtige staart boven water komt is indrukwekkend!

De grote duik: eerst nog even diep uit- en inademen…

En dan de kop naar beneden…

De duik begint…

En als laatste verdwijnt de staart in de golven…

Maar het is wel uitputtend: uren rechtstaan en balanceren op een schip, dat nooit eens stil ligt, is lastig. Maar, zoals het beroemde Vlaamse opsteleinde zegt, keerden we moe maar tevreden huis(hotel)waarts.